KALKINMA SEFERBERLİĞİ: BÜYÜK TÜRKİYE’NİN YOL HARİTASI

6 Kasım 2022, Politikyol

Ülkemiz yıllardır patinaj yapıyor. Dünya ekonomisindeki sıralamamız 1980, kişi başına milli gelirimiz 2007 seviyesinde. Biz yerimizde sayarken Güney Kore ve Polonya gibi bir zamanlar birlikte değerlendirildiğimiz ülkeler artık bir üst ligin oyuncuları.

Ölçeğimiz yeterli değil. Dünya nüfusunun yüzde 1’iyiz – ekonomi ve ticaretteki payımız bunun bile altında. Japon otomotiv firması Toyota’nın cirosu, 500 büyük sanayi şirketimizin toplam cirosundan fazla. 85 milyon kişiyiz, ancak özel sektör sadece 25 milyon kişi (kayıt dışı dahil) çalışıyor. 5 milyon civarında da kamu istihdamı var.

Hedeflerimizi tutturamıyoruz. 2023 için konan 25 bin dolar kişi başı gelir, 500 milyar dolar ihracat ve tek haneli enflasyon hayalden ibaret.

Ancak hayıflanmakla yetinemeyiz. Hem bu tabloyu değiştirmeye ihtiyacımız hem de bunu gerçekleştirecek imkanımız var.

İhtiyacımız var, çünkü her sene çalışma yaşına gelen 1 milyon arkadaşımıza iş bulmamız lazım. İhtiyacımız var, çünkü çalışma çağındaki 10 kadından sadece 3’ü çalışıyor. İhtiyacımız var, çünkü ihracatımızın kilosu sadece 1.28 dolar. Japonya (3.86) ve Almanya (3.78) üç katımız, Güney Kore (2.70) iki katımız, Polonya (1.87) 1.5 katımız fiyata mal satıyor. İhtiyacımız var, çünkü 40 milyon kişilik orta direği ayakta tutmamız gerekiyor.

İmkanımız var, çünkü Avrupa’nın en fazla nüfusuna, en büyük topraklarına sahibiz. İmkanımız var, çünkü Survivor setinde yarışmaktan farksız iş ortamına rağmen müthiş dinamik girişimcilerimiz var. İmkanımız var, çünkü aslında Türkiye’nin kaynak değil yönetimde idrak sorunu var.

Peki, bu muazzam potansiyeli nasıl hayata geçireceğiz? Cevap Kalkınma Seferberliği.

Kalkınma Seferberliği’nin Prensipleri

Kalkındma Seferberliği’nin beş temel prensibi var:

• Rant yerine üretim, yatırım ve istihdam
• Vasatlık yerine dünyayla yarışma
• Ucuzculuk ve fasonculuk yerine katma değer ve markalaşma
• Kontrol-kumanda ekonomisi yerine hür teşebbüs
• Çıkar lobileri yerine ekonomimizin dinamosu KOBİ’ler

Bu temelde yükselen bir seferberlik, ülkemizi bölgesinin fikir ve üretim üssü haline getirir, ekonomimizi inovasyon (yenilikçilik) eksenine taşır ve orta gelir tuzağını aşmamızı sağlar.

Peki, bunun için nasıl bir yol haritamız olmalı?

Kalkınma Seferberliği’nin Yol Haritası

Kalkınma Seferberliği’nin yol haritasının beş önemli özelliği var:

• Entegre: Kendi içinde tutarlı, bunun ötesinde hukuk, eğitim, makroekonomik çerçeve gibi alanlarla koordineli bir yaklaşım, başarı için şart.
• İcraatçı: Gerek çok kapsamlı planlar (örneğin 11. Kalkınma Planı), gerekse üzerinde herkesin kolayca mutabık kalacağı temenni silsileleri (örneğin ‘eğitim şart’, ‘katma değeri artırmalıyız’) Türkiye’yi ileri taşıyamıyor. Ehil ve dürüst kadroların icra sorumluluğu üstlenmesi elzem.
• Vizyoner: Dünyadaki büyük dönüşümler ülkemiz için hem fırsatlar hem tehditler barındırıyor. Örneğin Cobot (insan-robot işbirliği), yeşil mutabakat, dijital dönüşüm (sanayi 4.0) ve tedarik zincirinin dönüşümü (dost ülkelerden satın alma olan friendshoring, yakından satın alma olan nearshoring ve tedariği çeşitlendirme eğilimleri).
• Şeffaf: Performansı (hedef, kaynak kullanımı) ölçülen, hesap veren (idari, hukuki, siyasi denetim) ve haksız rantı kaldıran bir iş yapış şekli.
• Yapıcı: Savunma sanayiinden TOGG’a uzanan her konuda, doğruları sürdüren, eksikleri tamamlayan, yanlışları düzelten bir yaklaşım.

Peki, bu yol haritasının temel taşları neler olmalı?

Kalkınma Seferberliği’nin Temel Taşları

Kalkınma Seferberliği’nin hazırlanmasında KOBİ’ler, profesyonel yöneticiler ve akademisyenlerden oluşan geniş bir ekiple birlikte çalıştık. Önde gelen iş dünyası sivil toplum örgütlerinin katkı ve yorumlarını aldık. Diyarbakır’dan İzmir’e, Denizli’den Mardin’e uzanan Kalkınma Ekspresi ziyaretleriyle ülkemizin muhtelif yerlerinde istişarelerde bulunduk. Altı ana başlık ortaya çıktı:

• Güçlü üretim için sağlam altyapı
• Artan yatırım için uygun finansman
• Büyüyen istihdam için aranan elemanlar
• Şahlanan ihracat için açılan pazarlar
• Yükselen katma değer için yaygınlaşan yenilikçilik
• Süper KOBİ’ler için etkin düzenleme ve teşvikler

Bu çerçevede detaylandırılan Kalkınma Seferberliği, uygulanma tarihi, kurumsal sorumlusu ve bütçesi belli, altı ana başlık altında 76 adımdan oluşan bir eylem planı.

Peki, Kalkınma Seferberliği uygulandığında ülkemiz nasıl olacak?

Yarının Türkiyesinde Sanayi ve KOBİ’ler

Yarının Türkiyesinde Sanayi ve KOBİ’lerin durumunu somutlaştıran on husus şöyle:

• Yeni Nesil Üretim Üsleri: En az 10 adet yetenek yönetimi, bağlantılılık, çevre dostu üretim, inovasyon ve dijitalleşme eksenlerinde geliştirilmiş, modern altyapıya sahip, sosyal alanlar içeren sanayi vahası. Tüm OSB’lerin meslek lisesi, kreş, liman-demiryolu bağlantısı, depolama/ lojistik tesisi, şehre toplu ulaşım, model fabrika ve teknoloji geliştirme bölgesi içeren entegre kampüs haline gelmesi. Islah OSB’ler ile fiziksel kapasitesi yetersiz veya çevreyi kirleten sanayinin şehirden taşınması. Küçük sanayi sitelerini endüstri 4.0 bölgeleri ve makers atölyelerine dönüşmesi.
• Etkin Kalkınma Finansmanı: İhracatçının döviz satma yükümlülüğüne son. Uzun vadeli, uygun teminatlı krediler (artan Eximbank reeskont kredileri, büyüyen Kalkınma ve Yatırım Bankası). Yaygınlaşan alternatif finansman kanalları/ finansal teknoloji (tedarik zinciri finansmanı, sermaye piyasası, menkul kıymetleştirme, blok zincir üzerinden çek/ senet kullanımı, dijital TL).  Başta KDV, vaktinde yapılan kamu ödemeleri. Düşük vergiler.
• İstihdam Hamlesi: Her iş günü 1.000 yeni sanayi istihdamı. İlk iktidar döneminde 1 milyon yeni sanayi işi. Her OSB’de ve şehir içlerindeki sanayi kümelerinde kreş, okul sonrası eğitmenli aktivite yerleri ve yaşlı bakım merkezleri. Sağlık ve emeklilik haklarını güvence altına alan, daha basit ve daha esnek bir iş kanunu. Kısmi zamanlı ve uzaktan çalışma gibi modeller.
• Ara Değil Aranan Elemanlar: Özel sektörün yönettiği, iş garantili, Cobot çağına uygun meslek liseleri, çıraklık programları ve eğitim merkezleri. Derinleşen üniversite-sanayi işbirliği (ortak proje, staj yükümlülüğü, mütevelli heyetleri). Kritik sektörlerde nitelikli iş gücü envanteri, ihtiyaç analizi ve yurtdışından ülkemize beyin göçü.
• İhracat Atağı: Beş yılda yıllık 500 milyar doları yakalamış, kilogram değeri 2 dolara ulaşmış, yüksek teknolojinin payı iki katına çıkmış ihracat. Gümrük Birliği Anlaşması’nın güncellenmesi ve vize sıkıntılarının çözülmesi için müzakereler. En az 20 OSB’mizin Nitelikli Sanayi Bölgesi (QIZ) vasfı kazanması için diplomatik girişimler. Uluslararası şirketlerin ülkemizde satın alma ofisleri açmasını teşvik. Etkin işleyen, yenileri açılan sınır kapıları, mükerrer işlemlerin tasfiyesi ve dijital süreçler ile kolaylaşan TIR ve demiryolu geçişleri. Ürün güvenliği-denetimi ve iade prosedürlerinin kolaylaşması, uluslararası ödeme sistemleri üzerindeki yasakların kalkması ve PTT’nin uluslararası kargo perspektifiyle yeniden organize olması ile önü açılan e-ihracat.
• Kaliteli Büyüme: Dünyadaki dönüşümü avantaja çeviren, uluslararası patent ve marka başvurularını ikiye katlamış, toplam faktör verimliliği büyümeye her yıl yüzde 2 katkı veren Türkiye. Tüketici ve hizmet alanlar için seçenekleri çoğaltmak, sektörde verimlilik ve rekabetçiliği artırmak, iş ve istihdam imkanları oluşturmak için kapsamlı bir hizmet sektörü reform ve serbestleşme hamlesi.
• Yenilik Sıçraması: Yarı iletken/ çip gibi alanlarda misyon odaklı ‘Aya Yolculuk’ projeleri. Sanayimizin tümünü etkileyecek otomasyon, sensörler, malzeme bilimi ve yapay zeka gibi platform teknolojilerde sıçrama programları. Savunma ve uzay gibi platform sektörlerde etkin kamu-özel-üniversite işbirlikleri, ve uluslararası işbirlikler. Büyük sektörlerimizde (otomotiv, kimya, tekstil, medikal) öncü kabiliyetler (mikromekanik, teknik tekstil, görüntüleme/ doğrulama teknolojileri, test ve ölçüm sistemleri) odaklı katma değer hamlesi. Kritik kimyasallarda (ileri kompozit, yeni nesil sac, mühendislik plastiği, karbon fiber) yerelleşme hamlesi. Her OSB’de model fabrika ve Endüstri 4.0’a geçiş test ortamı, dijital ikiz sistemleri ve şirketlere 5G frekansı tahsisi.
• Katalizör Devlet: Yetkilendirilmiş tek duraktan özel sektöre hizmet veren, girişimcinin işini kolaylaştıran kamu. KOBİ, esnaf ve girişimcilerin ‘e-devleti’ (Yeter ki Sen İste!). Kamuda kağıt, mühür, imza ve mükerrer bilgi talepleri/ işlemlerin bitişi. Kalkınma temelli kamu satın alması (başta makam otomobilleri, kamudaki araçların Türkiye’de üretilen -elektrikli- araçlara çevrilmesi).
• Lokomotif Teşvikler: Pazar, finansman ve kurumsal kapasiteyi entegre düşünen, yalın, sınırlı süreli ve odaklı teşvik sistemi. Kapsamlı etkinlik analizleri. Şirketlere ‘sınıf geçme’ desteği (uluslararası firmaların tedarikçisi olan şirketlerimizin Tier 2 – Tier 1 – co-designer geçişi) ve her teşvik ve destek için ‘mezuniyet karnesi’ mecburiyeti. Yaratıcı/ zanaatkar esnaflar için özel teşvikler (markalaşma, imalat kapasitesi, eşleşme/ twinning).
• Süper KOBİ’ler: Süreçlerini dijitalleştirmiş, kayıt dışı işlemler yapmayan, döviz kazancı olan, kurumsal kapasitesini geliştirmiş, rekabetçi ve ölçek yakalayan en az 100 bin Süper KOBİ. Yarına güvenle bakan ve yeni kabiliyetler kazanan esnaflar. Hızla büyüyen ceylan şirketler.

Sonuç

Kalkınma Seferberliği sadece yarına dair bir metin değil, kökü geçmişte olan bir hamle. Bu doğrultuda, birkaç gün sonraki vefat yıldönümünde kendisini saygı ve rahmetle anacağımız Cumhuriyetimizin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün sözünü hatırlayalım:

Çalışmadan, yorulmadan, üretmeden rahat yaşamak isteyen toplumlar; önce haysiyetlerini sonra hürriyetlerini ve daha sonra da istiklal ve istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar.

Biz, haysiyetimizi, hürriyetimizi, istiklalimizi ve istikballerimizi kaybetmeyeceğiz. Çok çalışacağız ve hep birlikte başaracağız. Çünkü Türkiye çok daha iyisini hak ediyor.