4 Ekim 2022
Bruce Willis’in bir yapay zekâ firması ile anlaştığı ve dijital ikizinin filmlerde oynayacağı iddiası doğru çıkmadı. Ancak dijital ikiz teknolojisi sanayiden şehir planlamasına, tıbbi araştırmalardan eğlenceye kadar çeşitli alanlarda hayatımızı dönüştürecek.
Dijital ikiz ürün, hizmet veya süreçlerin sanal klonuna verilen isim. Üç temel parçası var: (1) fiziksel ürün/ hizmet/ süreç; (2) bunun dijital yansıması; ve (3) ikisinin arasındaki bağlantı (fiziksel dünyadan akan veriler, sanal dünyadan geri gelen bilgi)
Mesele bir fabrikayı ele alalım. İmalat makinalarımıza koyduğumuz sensörlerle hangi ürünümüzün, ne kadar sürede, ne kalite oranıyla, hangi işlemden geçtiğini izleyebiliriz. Bu verileri her makinamızdan anlık olarak toplarsak elimizde fabrikamızın bir dijital ikizi olur. Hangi ürünün ne zaman üretileceği, önleyici bakım için en uygun vaktin ne olduğu, vardiya çizelgesinin nasıl hazırlanacağı gibi konuları deneme-yanılma yerine dijital ikizde test ederek belirleyebiliriz. Formula 1 mühendisleri bu alanda öncü kullanıcılar arasında yer alıyor.
Mesela bir şehri ele alalım. Hangi yolların sadece yayalara açık olacağı, trafik ışıklarının ne frekansla değişeceği, imar planlarında ne kararların nasıl sonuçlar vereceğini dijital ikiz ile modellemek, hatta sanal gerçeklik ile somutlaştırarak oya sunmak mümkün. Singapur bu teknolojiyi aktif olarak kullanıyor.
Mesela sağlığı ele alalım. Bir kişinin yaş, cinsiyet, fiziksel durum, genetik özellikler ve tahlil sonucu gibi verilerini sürekli yüklediğimiz bir dijital ikizi olabilir. Böylece o kişinin risklerini belirleyebilir, hangi tedaviye nasıl cevap vereceğini test edebilir ve ona göre bir reçete sunabiliriz. Dijital ikiz, bireyselleşmiş tıp ve tele-tıp için önemli bir imkân.
Mesela eğlenceyi ele alalım. Avatarlar veya profil fotoğrafları ile dijital dünyada simgelerimiz zaten var. Ancak dijital ikiz meseleyi farklı bir boyuta taşıyor. Yeterince veriye sahip olunduğu takdirde, kişilerin yapmadıkları konuşmaları veya sanatçıların oynamadıkları rolleri gayet gerçekçi şekilde oluşturmak mümkün. İlk akla gelen örnekler, İngiltere Kraliçesi’nin dans ederek Noel şarkısı söylediği klip veya 2018’de vefat eden yazar Anthony Bourdain’in yeni çekilen bir filmde mektuplarını sesli olarak okuduğu ‘deepfake’ görüntüler. Ancak mesele sadece sempatik şakalarla ya da bireylerin izin verdiği çerçeveyle sınırlı kalmıyor. Kişilerin yüzlerinin uygunsuz görüntülerde veya kendilerinden habersiz şekilde kullanılması önemli bir risk.
Dijital ikiz, tasarımdan planlamaya, operasyondan performans ölçümüne kadar iş hayatının çeşitli alanlarını, anekdotlardan, deneme-yanılmadan, sürprizlerden arındırmak için önemli bir araç. Yöneticilerimizin konuya göz atmasında yarar var.